Ngày 30-7, theo giờ Oa-sinh-tơn, Ngoại trưởng Mỹ Giôn Ke-ri bắt đầu công du Ấn Độ trong một nỗ lực thắt chặt quan hệ với cường quốc kinh tế lớn thứ 3 ở châu Á. Ông Ke-ri sẽ là quan chức Mỹ cấp cao nhất tới thăm Ấn Độ và có các cuộc đối thoại với chính phủ mới của Thủ tướng Na-ren-đra Mô-đi kể từ khi ông Mô-đi lên nắm quyền hồi tháng 5-2014.
Chuyến thăm Ấn Độ của ông Giôn Ke-ri diễn ra trước thềm chuyến thăm Niu Đê-li của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Chắc Hây-gơ vài ngày, dự kiến vào đầu tháng 8, và chuyến viếng thăm Mỹ của Thủ tướng Ấn Độ Na-ren-đra Mô-đi dự kiến vào tháng 9. Các động thái ngoại giao dồn dập thể hiện mong muốn của Mỹ thúc đẩy quan hệ “đồng minh tự nhiên” với Ấn Độ trên nhiều lĩnh vực, đặc biệt là lĩnh vực quốc phòng. Cách đây 4 năm, Tổng thống Mỹ Ba-rắc Ô-ba-ma từng nói rằng, quan hệ với Ấn Độ là "một trong những quan hệ đối tác then chốt của thế kỷ XXI". Thực tế, mối quan hệ Mỹ - Ấn có ý nghĩa đặc biệt đối với cả hai quốc gia cũng như đối với khu vực và thế giới. Mỹ đang thực hiện chính sách chuyển trọng tâm chiến lược sang khu vực châu Á-Thái Bình Dương, còn Ấn Độ cũng khẳng định chính sách hướng Đông của mình. Do đó, hai nước cùng có nhu cầu tìm kiếm sự đồng thuận trong lợi ích của mỗi nước tại khu vực và trên thế giới. Một lý do khác khiến Ấn Độ và Mỹ xích lại gần nhau bởi lẽ Niu Đê-li có vị thế quan trọng trên bản đồ kinh tế và chính trị toàn cầu. Trong khi đó, Mỹ tuy đã suy yếu sau khủng khoảng kinh tế - tài chính năm 2008 nhưng vẫn là nền kinh tế số một thế giới. Giới chức Mỹ nhận định, xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với Ấn Độ sẽ giúp Mỹ đẩy nhanh chiến lược can dự vào khu vực; giải quyết được một phần khó khăn về kinh tế ở trong nước, đồng thời giúp Mỹ kiềm chế, ngăn chặn sự cạnh tranh chiến lược của một số nước trong khu vực đối với Mỹ. Vì lẽ đó, chuyến thăm Niu Đê-li của người đứng đầu ngành ngoại giao Mỹ được cho là nhằm thúc đẩy quan hệ đối tác chiến lược song phương. Ngoại trưởng Giôn Ke-ri sẽ đại diện cho phía Mỹ trong phiên đối thoại chiến lược hằng năm với Ấn Độ dự kiến diễn ra vào ngày 31-7. Hiện nay, đáng chú ý nhất trong hợp tác giữa hai nước là hồ sơ quốc phòng và điện hạt nhân. Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng, phải đợi cuộc gặp gỡ giữa Thủ tướng Mô-đi và Tổng thống Ô-ba-ma vào tháng 9, Mỹ mới có thể hy vọng đạt được những tiến bộ trong các dự án hợp tác quốc phòng, gạt bỏ được những trở ngại để các tập đoàn Mỹ tham gia vào lĩnh vực năng lượng hạt nhân, cũng như có được các cam kết của Ấn Độ trong việc chia sẻ các lợi ích tại châu Á. Mặc dù giữa hai nước có nhiều điều kiện để trở thành “đồng minh tự nhiên”, như chia sẻ các lo ngại về khủng bố, kiềm chế ảnh hưởng của Trung Quốc, nhưng quan hệ song phương vẫn không thể có ngay được những tiến triển ngoạn mục do còn tồn tại những bất đồng về chế độ bảo hộ mậu dịch, về quyền sở hữu trí tuệ... Sau khi thắng cử, Tổng thống Mô-đi, thuộc đảng dân tộc chủ nghĩa Bharatiya Janata (BJP) tuyên bố tăng cường quan hệ với Mỹ. Tuy nhiên, đảng BJP lại có chủ trương chống lại sự thống trị của phương Tây trong quan hệ kinh tế quốc tế. Một trong những quyết định đầu tiên của ông Mô-đi khi vừa nhậm chức là ký thỏa thuận thành lập Ngân hàng phát triển Mới của nhóm các nước đang trỗi dậy BRICS (gồm Trung Quốc, Nga, Ấn Độ, Bra-xin và Nam Phi), để thoát ra khỏi sự kiểm soát của các định chế tài chính quốc tế, bị coi là do Mỹ và châu Âu lũng đoạn. Một yếu tố khác cũng cần phải nhắc đến, trong nhiều thập niên, Ấn Độ có quan hệ quân sự chặt chẽ với Liên Xô cũ và có những ràng buộc quan hệ kinh tế với Trung Quốc. Do vậy, theo chuyên gia Tê-lít, thuộc tổ chức tư vấn Carnegie ở Mỹ, Ấn Độ sẽ không chấp nhận các đề xuất có thể bị đánh giá là thiên về Mỹ hoặc trở thành một bộ phận trong chiến lược của Mỹ. Phương Châu |
